Prezydent podpisał ustawę z dnia 13 lutego 2020 r. nowelizującą kodeks postępowania cywilnego. Od 1 lipca 2020 r. sprawy dotyczące własności intelektualnej będą rozpatrywane przez wyspecjalizowane sądy do spraw własności intelektualnej. Szczególne sprawy będą się odbywały tylko w Warszawie. Nowelizacja k.p.c. przewiduje także szereg ważnych zmian w procesach z zakresu prawa własności intelektualnej i nieuczciwej konkurencji.
Co jest sprawą z zakresu własności intelektualnej
Ustawa wprowadza określenie spraw własności intelektualnej, przewidując, iż sprawami takimi jest postępowanie w sprawach o ochronę praw autorskich i pokrewnych, o ochronę praw własności przemysłowej, o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji, o ochronę dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczą one wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług, o ochronę dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych.
W sprawach o wartości przedmiotu sporu powyżej 20 000 zł – obowiązkowe zastępstwo przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego
Ustawa przewiduje, iż w postępowaniach w sprawach własności intelektualnej w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przekracza dwadzieścia tysięcy złotych, obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów, radców prawnych lub rzeczników patentowych. Ustawa stanowi przy tym, iż na wniosek strony lub z urzędu sąd może zwolnić stronę z obowiązkowego zastępstwa przez profesjonalnego pełnomocnika, w przypadku spraw o niższym stopniu zawiłości sprawy. Odnośnie do zasad działania profesjonalnych pełnomocników w postępowaniach cywilnych ustawa wprowadza rozszerzenie zakresu działania rzeczników patentowych jako pełnomocników, określając, że rzecznicy patentowi mogą być pełnomocnikami we wszystkich sprawach własności intelektualnej, a nie jak dotychczas jedynie w sprawach własności przemysłowej.
W mojej ocenie określenie stopnia zawiłości sprawy od wysokości roszczenia majątkowego w praktyce może nie być wystarczające. Sprawy skomplikowane prawnie niejednokrotnie dotyczą roszczeniami o zaniechanie naruszania praw autorskich lub o publikację oświadczenia, które są roszczeniami niemajątkowymi i czasami trudnymi do wyceny.
Sprawy z zakresu własności intelektualnej należą do sądów okręgowych. W zakresie spraw dotyczących programów komputerowych, wynalazków i wzorów użytkowych oraz tajemnicy przedsiębiorstwa wyłącznie właściwy jest Sąd Okręgowy w Warszawie.
Ustawa wprowadza w regulacjach k.p.c. osobny dział dotyczący postępowania w sprawach własności intelektualnej, wskazując, iż sprawy w tym zakresie należą do właściwości sądów okręgowych. Natomiast w sprawach własności intelektualnej dotyczących programów komputerowych, wynalazków, wzorów użytkowych, topografii układów scalonych, odmian roślin oraz tajemnicy przedsiębiorstwa o charakterze technicznym wyłącznie właściwy jest Sąd Okręgowy w Warszawie.
Zabezpieczenie dowodów po nowelizacji
Ustawa wprowadza regulacje dotyczące postępowania w sprawach własności intelektualnej, m. in. regulacje dotyczące zabezpieczenia środka dowodowego, regulacje dotyczące wyjawienia lub wydania środka dowodowego przez pozwanego na żądanie powoda, który uprawdopodobnił roszczenie czy regulacje dotyczące wezwania naruszającego do udzielenia informacji o pochodzeniu, sieciach dystrybucji towarów lub usług na wniosek uprawnionego.
W procesach o ochronę praw własności intelektualnej lub z zakresu czynów nieuczciwej konkurencji ustawodawca przewiduje nowe, szerokie możliwości zabezpieczenia lub uzyskania dowodów. Wniosek o zabezpieczenie dowodów jest znaną instytucją cywilnej procedury, ale w sprawach własności intelektualnej nabrał nowego brzmienia. Żądanie zabezpieczenia środka dowodowego można skierować do każdej osoby, w tym także do pozwanego, w której władaniu znajduje się środek dowodowy, lub która może umożliwić jego zabezpieczenie. Sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku, aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji. Zabezpieczenia będzie można udzielić uprawnionemu, który uprawdopodobnił swoje roszczenie, jak również interes prawny w zabezpieczeniu. Interes prawny w zabezpieczeniu istnieje, gdy brak żądanego zabezpieczenia uniemożliwia lub poważnie utrudnia przytoczenie lub udowodnienie istotnych faktów, jak również, gdy zachodzi ryzyko zniszczenia środka dowodowego lub opóźnienie w uzyskaniu środka dowodowego może uniemożliwić lub zbytnio utrudnić osiągnięcie celu postępowania dowodowego, lub gdy z innych przyczyn zachodzi potrzeba stwierdzenia istniejącego stanu rzeczy.
Powództwa szczególne
Nowe przepisy w zakresie postepowań w sprawach własności intelektualnej przewidują powództwa szczególne. Są to powództwo wzajemne i powództwo o ustalenie. W sprawach o naruszenie prawa do znaku towarowego lub wzoru przemysłowego, powództwo wzajemne jest dopuszczalne, jeżeli obejmuje żądanie unieważnienia lub stwierdzenia wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy lub unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.
Nowelizacja ułatwia zatem w znaczący sposób dochodzenie roszczeń przed sądami cywilnymi bez konieczności wszczynania odrębnych postepowań o unieważnienie znaku towarowego przed Urzędem Patentowym, pod warunkiem, że sprawa przez Urzędem Patentowym już się nie toczy. W przeciwnym razie sąd zwiesza postepowanie do czasu jej rozstrzygnięcia.
Kolejnym postępowaniem odrębnym jest powództwo o ustalenie. Powód może wystąpić z powództwem o ustalenie, że podjęte lub zamierzone przez niego określone czynności nie stanowią naruszenia patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji. Interes prawny w wytoczeniu powództwa istnieje, gdy pozwany uzna czynności objęte powództwem za naruszenie patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji lub też nie potwierdzi w należycie wyznaczonym przez powoda terminie, że czynności, których dotyczy powództwo, nie stanowią naruszenia jego prawa.
Przepisy przejściowe
W zakresie przepisów przejściowych ustawa generalnie wprowadza zasadę, iż w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie obecnie uchwalonej ustawy zachowują moc czynności dokonane zgodnie z przepisami obowiązującymi w brzmieniu dotychczasowym. Ponadto w sprawach wszczętych i niezakończonych do dnia wejścia w życie obecnie uchwalonej ustawy, które podlegałyby rozpoznaniu w postępowaniu w sprawach własności intelektualnej, nie stosuje się przepisów o tym postępowaniu. Właściwy do rozpoznania takiej sprawy pozostaje sąd właściwy według przepisów dotychczasowych. Równocześnie w postępowaniach wszczętych wniesieniem do dnia wejścia w życie uchwalonej ustawy apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej lub skargi na orzeczenie referendarza sądowego stosuje się przepisy w dotychczasowym brzmieniu do czasu zakończenia postępowania w drugiej instancji albo przed Sądem Najwyższym.
Autor – Anna Szymańska